W folderze 1980 r. jest informacja, ze w sklad biura organizacyjnego festiwalu wchodzil m.in. koordynator z ramienia ORMO. Cóz takiego koordynowal tenze czlowiek? Czy chodzilo tylko o bezpieczenstwo w trakcie festiwalu, czy w gre wchodzily takze inne rzeczy?

W tym czasie nie bylo firm ochroniarskich, a milicja w sposob naturalny budzila agresje zbuntowanej mlodziezy. Zeby uniknac tego typu zadraznien, przy poparciu dyr. JOK'u Mariana Szurygajlo udalo przekonac sie lokalnego i wojewodzkiego komendanta, ze zamiast mundurowych lepsi beda cywile spoza tej organizacji. Cywilna sluzba wspierajaca MO bylo ORMO - Ochotnicza Rezerwa Milicji Obywatelskiej. Koordynator byl po prostu szefem ochrony. Od innych rzeczy byli inni ludzie nie wymienieni z nazwiska, z ktorymi czasami musielismy rozmawiac. Najwiekszym problemem w tym czasie bylo przekonanie Milicji i innych sluzb, ze ludzie z dlugimi piorami, inaczej wygladajacy niz mieszczanie z Jarocina, nie sa elementem wywrotowym, wrogami ustroju itd., a co za tym idzie, ze nie trzeba ich na dzien dobry aresztowac czy traktowac pala. Gdy okazalo sie, ze w Jarocinie nic strasznego sie nie stalo, wspolpraca ze sluzbami porzadkowymi okladala sie bez nadzwyczajnych zgrzytow.

Jak sie domyslam, opis ten dotyczy pierwszych edycji festiwalu. Kontynuujac temat i wybiegajac troche w przyszlosc - wiemy, chocby z relacji prasowych czy wlasnych wspomnien, ze w pozniejszych latach (szczegolnie w drugiej polowie lat 80-tych) ingerencja "odpowiednich organow" w organizacje festiwalu byla duzo bardziej znaczaca. Nie brakowalo spektakularnych, glosnych swojego czasu wydarzen, jak np. pobicie przez milicje czlonkow zespolu Aurora w 1987 r. Mowilo sie, ze Jarocin byl dla milicji wrecz swoistym poligonem. Moglbys napisac, jak ta sprawa wygladala od Twojej strony?

Niestety musze Cie rozczarowac. Ingerencja milicji i sluzb w festiwale wcale nie byla taka duza jak sie wydaje. Wiem, ze brzmi to jak herezja ale opowiesci o brutalnych dzialaniach sil porzadkowych od samego poczatku byly i sa do dzisiaj konsekwentnie budowanym i kultywowanym mitem. Po pierwsze - w tamtych latach duzo latwiej bylo dostac pala niz dzisiaj, to fakt. Po wtore - w jednym z poprzednich zeznan wspomnialem, ze wielu dziennikarzy przyjezdzalo do Sopotu i Jarocina w poszukiwaniu sensacji, dowodow wynaturzenia mlodziezy, ktora miast sluchac muzyki z rozdzielnika chce rocka itp. Po trzecie - w takiej masie ludzi zawsze znajda sie przyslowiowe czarne owce (zarowno po stronie sluzb porzadkowych jak i publicznosci), ktore cos tam chca udowodnic. Po czwarte - gdzie drwa rabia, tam wiory leca. Generalnie rzacz biorac, problem polegal na tym, ze owczesne wladze a co za tym idzie i odpowiednie sluzby nie bardzo wiedzialy co z tym fantem zrobic. W zwiazku z tym od samego poczatku staralismy sie ludziom z milicji i sluzb porzadkowch tlumaczyc, ze nie taki diabel straszny jak go maluja itd. i to przewaznie skutkowalo. Zdarzaly sie tez incydenty, ktorych pewnie mozna bylo uniknac, ale ktore moim zdaniem mieszcza sie w granicach bledu statystycznego. Pamietam, ze na I Jarocinie, juz po koncercie w amfiteatrze, gdy publicznosc juz sie w zasadzie rozeszla, akustyk o ksywce "Anzelm" wyciagnal niedopita flaszke i pociagnal do dna. Byl po robocie, wiec mial prawo. Oprozniwszy naczynie wyrzucil je za siebie - wiedzial, ze w amfiteatrze ludzi juz nie ma. Mial pecha. Lot pustej flaszki zaobserwowal porzadkowy, ktory nie wiedzial ze to czlowiek z obslugi i potraktowal go pala. Gdyby to widzial jakis pismak bylaby z tego duzy material - wersja do wyboru:
a/. o rozwydrzeniu mlodziezy
b/. o brutalnosci sil porzadkowych.
Jeszcze tego wieczora sprawa sie wyjasnila, panowie sie przprosili itd.

Pamietajcie jeszcze o dwoch sprawach.

Po pierwsze -
w tych czasach tzw. sluzby porzadkowe szkolone byly tylko w jednym kierunku, ktory nazwijmy "pacyfikacja". To, ze przez te wszystkie lata do takiej spektakularnej akcji nie doszlo, graniczy z cudem i swiadczy o tym, ze sluzby chcialy sie z nami porozumiec. Oczywiscie jak w kazdej sytuacji gdy nie ma jasnych zasad dzialania - czytaj: odgornych dyrektyw - zawsze tworza sie dwie scierajace sie opcje. Jedna jest za pacyfikacja, druga za tolerancja. Gdy szefostwo mowi tolerancja, to frakcja pacyfikacyjna przyjmuje postawe wyczekujaca na potkniecie szefa i za jego plecami, gdy on tego nie widzi, usiluje robic swoje, czyli lac.

Po wtore -
wielu ludzi - fanow - przyjezdzajac ze swych miast i masteczek, gdzie zawsze byli mniejszoscia, nagle w Sopocie czy Jarocinie nabierali pewnosci siebie. Czuli sile wiekszosci, palma im odbijala i zaczynali zachowywac sie jak anarchisci. Wiele razy widzialem spokojne grupy ludzi, z ktorych na widok porzadkowych wyskakiwal jeden lub kilku bohaterow. Zupelnie bez powodu zaczepiali porzadkowych i przy braku ich reakcji zaczynali byc wrecz agresywni. Bywalo, ze takie akcje rozchodzily sie po kosciach, a bywalo tak, ze ktos tam dostal po plecach. Gdy sie zaczyna taka akcja, przypadkowi ludzie tez czesto dostaja po kosciach.
Sam kiedys "uratowalem" skore znanemu muzykowi, ktory wchodzil na teren festiwalu z grupa innych muzykow. Ktos z tej grupy nie mial identyfikatora, wiec porzadkowy nie chcial go wpuscic. W on czas, ow znany muzyk z identyfikatorem stanal w obronie slusznie zatrzymanego. Nie byla to akcja typu - kolega zapomnial, przepraszam, prosze go puscic. Nic z tych rzeczy. Znany muzyk wystartowal z bluzgiem na ustach. Zaczelo byc goraco. Przypadkowo bylem w poblizu i tym razem sie udalo, chociaz po akcji sklalem znanego muzyka.

Reasumujac. Nie wydaje mi sie by wiadome sluzby usilowaly zantagonizowac festiwal i doprowadzic do wybuchu, ktory uzasadnial by ich zdecydowana reakcje. Gdyby chcieli to zrobic to bez problemow by to zrobili. Uwazam tez, ze jak przy kazdej takiej imprezie zdarzenia naglosnione przez media i rozdmuchane przez stu-gebna legende, zaliczyc mozna do malo znaczacych incydentow nie majacych wplywu na ogolny oglad omawianego problemu. Wiem, ze zaraz wyciagniecie mi demolke amfiteatru podczas koncertu Smaru SW, ale poczekam, az to zrobicie...pozniej, a tym czasem odpowiem na inne pytania.

W nawiazaniu do pytania dotyczacego ORMO chcialbym zapytac sie o udzial funkcjonariuszy UB. Domyslam sie (i gdzies nawet o tym czytalem), ze w Jarocinie bylo ich zawsze duzo. W 1985 w sposob chamski zostalem wylegitymowany przez "cywilow" (bylem wtedy muzykiem i uczestnikiem festiwalu). Po imprezie mialem wizyte Dzielnicowego. Sprawa dotyczyla glownie pytan o efekt gitarowy, ktory zobaczyli u mnie "przebierancy". Byly pytania Dzielnicowego: co robisz? skad ten efekt? etc...

Ludzie, nie mitologizujmy tego problemu. W tych czasach wszedzie pelno bylo przebierancow, a i chamstwo bylo o wiele bardziej powszechne. Dzisiaj tez na kazdym kroku mozna spotkac chama - taki to kraj mimo, ze podobno nalezymy do Europy. Jasne, ze w Sopocie i w Jarocinie duzo bylo roznych takich. To nie byl przywilej koncertow rockowych. Pelno ich bylo na festynach, wystawach, meczach itp. Tam gdzie zbieralo sie duzo ludzi duzo tez bylo sluzb wszelakich. Jarocinem interesowali sie wszyscy: milicja, UB, nawet wywiad i kontr-wywiad. Jak juz zeznawalem, wladze zupelnie nie wiedzialy co z tym fantem zrobic, wiec byli czujni. Ci, ktorych tam wyslano starali sie wykazac, bedac czesto nadgorliwymi. Z kolei, ktorzy wysylali przebierancow w teren tez musieli sie wykazac, wiec wdrazali procedury. Jednym ze stalych elementow takiej procedury byl tzw. wywiad srodowiskowy. Wywiad srodowiskowy z urzedu przeprowadzal dzielnicowy, stad te nachodzenia. Jak juz zeznawalem, oni tam na gorze zupelnie nie wiedzieli co z tym zrobic wiec inicjatywe przekazywali do nizszych szczebli. Nizsze szczeble tez nie wiedzialy, wiec czepiali sie jak tonacy brzytwy. Nie wiedzieli o co pytac, co obserwowac, wiec szukali punktu zaczeopienia - dziwna, metalowa puszka z kabelkami = podejrzane itd.

Jak sadzisz, z czego wynikala czesta agresja tlumu w Jarocinie? Na zachodzie odbywaly sie takie festiwale, ale mam wrazenie, ze nigdy nie bylo zamieszek na tak duza skale jak w Jarocinie.

To jest problem o wiele bardziej zlozony.
Po pierwsze - my Polacy wbrew pozorom jestesmy ludzmi bardzo serio, szczegolnie na wlasnym punkcie. Nie mamy dystansu wobec siebie. Chetnie smiejemy sie z innych, ale nie tolerujemy gdy smieja sie z nas. To sa z pokolenia na pokolenie przekazywane kompleksy. Znasz to: zastaw sie a postaw sie; po moim trupie itd. W naszej mentalnosci nawet duperela jest problemem dla ktorego warto sie bic.
Po wtore - jestesmy nietolerancyjni
Po trzecie - ciagle mamy pretense do calego swiata o to ze jest nam nie tak jakbysmy chcieli. Z drugiej strony nie bardzo wiemy jakby to mialo byc.
Po czwarte - jestesmy tchorzliwi ale tez chetnie sie popisujemy. W kupie dostajemy skrzydel.
Po piate - generalnie rzecz biorac nie umiemy sie bawic.
Po szoste - owczesne sluzby porzadkowe nie umialy reagowac i zamiast zapobiegac reagowaly gdy juz szla akcja. Ta ich reakcja przez to wydawala sie ostrzejsza niz byla naprawde. Zauwaz, ze wiekszosc awantur zauwazasz nie wtedy gdy sie one zaczynaja, a wtedy gdy interweniuja porzadkowi. Naprawde dobre sluzby ochroniarskie rzadko widziane sa akcji. One pracuja na zasadzie prewencji, choc akurato to slowo zle nam sie kojarzy.
Wracajac do wymienionych ad hoc elementow. One sie kumuluja na takich imprezach i o nieszczescie nie trudno - zreszta widac to teraz na stadionach.

Moze jak wspomniales - mundur po prostu wzbudzal gniew ludzi? I to niezaleznie od systemu politycznego. Albowiem w 1994 i innych latach rowniez byly zamieszki i to wlasnie ze sluzbami policyjnymi...

W krajach cywilizowanych mundur kojarzony byl przewaznie z porzadkiem, pomoca i bezpieczenstwem. To budzilo szacunek. W Polsce od dziesiecioleci mundur jest symbolem ucisku, zniewolenia, nieszczescia, wiec budzi niechec i agresje. Inna rzecz, ze mundur i bron robia nawet z lagodnego pacyfisty innego czlowieka. Przezylem to z obu stron "barykady" - sluzac w wojsku i biorac udzial w historycznych zamieszkach politycznych na Wybrzezu. Dziwne rzeczy dzieja sie wtedy z czlowiekiem. Sa to reakcje, o ktore w normalnych warunkach czlowiek nawet by sie nie podejrzewal.

No i skoro juz wspomniales o Smar SW, to poprosze o przypomnienie tej sprawy.

To chodzi o te awanture w poznym Jarocinie (w 1993 roku), ktorej efektem bylo kompletne zdemolowanie amfiteatru. Uwazam, ze za ta demolke w duzym stopniu odpowiada Jarek Janiszewski - ten z Bielizny - prowadzacy impreze. Problem polega na tym, ze zarowno prowadzacy, jak i muzycy na scenie musza miec swiadomosc "wladzy" jaka maja nad publicznoscia. Brak tej swiadomosci, wyobrazni i odpowiedzialnosci za slowa i czyny, chec kokietowania i popisywania sie, czesto prowadzi do niekontrolowanej reakcji publicznosci i wybuchu. W Jarocinie skonczylo sie demolka amfiteatru, w kilku innych miejscach na swiecie zgineli ludzie. Powod byl ten sam. Brak wyobrazni i odpowiedzilnosci oraganizatorow lub artystow.

Uwazasz, ze Jarek Janiszewski sprowokowal awanture? Moze warto przypomniec co i dlaczego sie stalo, jak sie stalo...?

Szczegolow nie pamietam. Atmosfera w amfiteatrze byla podminowana, bo organizatorzy nie potrafili zachowac dyscypliny wsrod wykonawcow. Jedni grali dluzej, drudzy krocej wiec harmonogram koncertu zostal zaburzony a impreza miala skonczyc sie o oznaczonym czasie. Koncert na stadionie mial sie zaczac zaraz po zakonczeniu imprezy w amfiteatrze. Zaczelo byc nerwowo i to zarowno na zapleczu jak i na widowni. Janiszewski przestal nad tym panowac. Sam tez zaczal reagowac nerwowo i chwiejnie. Dopuscil do klotni i przepychanek na scenie. Kilku ludzi wskoczylo na scene, ochrona zareagowala zdecydowanie za pozno i zaczela sie szarpanina. Wtedy nalezalo na chwile przerwac koncert. Jarek zamiast to zrobic zaczal przez mikrofon krytykowac i ostro dogadywac ochroniarzom. Publicznosc potraktowala to jako przyzwolenie i blogoslawienstwo. Kilku kolejnych skoczylo na scene no i sie zaczelo - poszla lawina.

Zanim nastapil wybuch, powiedzialem do syna zeby sie wycofac spod sceny - stalismy z boku, poza widownia - bo zaraz moze sie zaczac kurzawa. Nie wiem czy minela minuta.

CIAG DALSZY